Trong các tòa nhà chung cư cao tầng, sử dụng van cầu chì hay van động cơ cho hệ thống thông gió – hút khói. Hệ thống thông gió và hút khói là hạng mục bắt buộc nhằm đảm bảo an toàn thoát nạn khi xảy ra hỏa hoạn. Một trong những thiết bị quan trọng của hệ thống này là van chặn lửa / van gió ngăn cháy, thường có hai dạng chính: van cầu chì và van động cơ. Việc lựa chọn loại van phù hợp ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kiểm soát khói, lửa và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn PCCC.
Vậy, với chung cư, nên lắp van cầu chì hay van động cơ?
Van cầu chì trong hệ thống thông gió – hút khói
1. Nguyên lý hoạt động
Van cầu chì (fire damper) hoạt động dựa trên cầu chì nhiệt. Khi nhiệt độ trong ống gió hoặc khu vực lắp van vượt ngưỡng cho phép (thường 72°C hoặc 280°C), cầu chì sẽ nóng chảy, làm cánh van tự động đóng lại nhờ lò xo.
2. Đặc điểm chính
- Hoạt động hoàn toàn cơ học, không cần điện
- Tự động đóng khi có nhiệt độ cao do cháy
- Ngăn lửa và khói lan truyền qua đường ống gió
3. Ưu và nhược điểm
Ưu điểm
- Kết cấu đơn giản, độ tin cậy cao
- Vẫn hoạt động khi mất điện
- Chi phí đầu tư thấp
Nhược điểm
- Chỉ đóng khi nhiệt độ tăng cao, phản ứng chậm với cháy sớm
- Không điều khiển được từ xa
- Không phân biệt chế độ thông gió thường và hút khói
Van động cơ trong hệ thống thông gió – hút khói
1. Nguyên lý hoạt động
Van động cơ (motorized damper) sử dụng motor điện để đóng/mở cánh van. Van được điều khiển bởi:
- Hệ thống báo cháy tự động
- Trung tâm điều khiển hút khói
- Hệ thống BMS của tòa nhà
Khi có tín hiệu cháy, van sẽ đóng hoặc mở theo kịch bản thiết kế nhằm kiểm soát luồng khói.
2. Đặc điểm chính
- Đóng/mở chủ động, theo tín hiệu điều khiển
- Có thể giám sát trạng thái (đóng/mở)
- Phù hợp với các hệ thống hút khói phức tạp
3. Ưu và nhược điểm
Ưu điểm
- Phản ứng nhanh ngay khi có tín hiệu báo cháy
- Điều khiển tập trung, linh hoạt
- Phân vùng hút khói chính xác theo từng tầng, từng khu vực
Nhược điểm
- Phụ thuộc nguồn điện (cần nguồn dự phòng)
- Chi phí cao hơn van cầu chì
- Yêu cầu thiết kế – đấu nối đồng bộ với hệ thống PCCC
So sánh van cầu chì và van động cơ trong chung cư
| Tiêu chí | Van cầu chì | Van động cơ |
|---|---|---|
| Cơ chế hoạt động | Theo nhiệt độ | Theo tín hiệu điện |
| Nguồn điện | Không cần | Cần điện |
| Phản ứng cháy sớm | Không | Có |
| Điều khiển từ xa | Không | Có |
| Phân vùng hút khói | Không | Có |
| Khả năng tích hợp PCCC | Thấp | Cao |
| Phù hợp chung cư cao tầng | Hạn chế | Rất phù hợp |
Nên lắp loại van nào cho hệ thống thông gió – hút khói chung cư?
1. Khi nào dùng van cầu chì?
Van cầu chì phù hợp trong các trường hợp:
- Lắp tại vị trí xuyên tường, xuyên sàn theo yêu cầu ngăn cháy lan
- Hệ thống thông gió đơn giản
- Là lớp bảo vệ thụ động, độc lập với điện và điều khiển
Van cầu chì không đủ để làm thiết bị điều khiển hút khói chính trong chung cư.
2. Khi nào nên dùng van động cơ? (Khuyến nghị)
Van động cơ là giải pháp chính cho hệ thống hút khói chung cư vì:
- Đáp ứng kịch bản hút khói – tăng áp – thoát nạn
- Cho phép đóng/mở van theo từng tầng
- Kết nối trực tiếp với hệ thống báo cháy
Đây là yêu cầu gần như bắt buộc trong các công trình cao tầng hiện nay.
3. Giải pháp tối ưu: Kết hợp cả hai loại van
Trong thực tế thiết kế PCCC, giải pháp hiệu quả nhất là:
- Van động cơ:
- Điều khiển luồng khói theo kịch bản cháy
- Lắp tại các nhánh ống hút khói, cấp gió
- Van cầu chì:
- Lắp tại vị trí xuyên tường, xuyên sàn
- Đóng khi nhiệt độ vượt ngưỡng, ngăn cháy lan trong ống gió
Sự kết hợp này đảm bảo chủ động – thụ động – an toàn nhiều lớp.
Kết luận
Đối với hệ thống thông gió – hút khói trong tòa nhà chung cư:
- Không nên chỉ dùng van cầu chì cho điều khiển hút khói
- Van động cơ là thiết bị bắt buộc để đáp ứng yêu cầu PCCC
- Kết hợp van động cơ và van cầu chì là giải pháp tối ưu và đúng tiêu chuẩn
Lựa chọn đúng loại van không chỉ giúp ngăn cháy lan và kiểm soát khói hiệu quả, mà còn đảm bảo nghiệm thu PCCC và an toàn cho cư dân.
4 loại van gió VCD thường được sử dụng nhất
Van gió MD là gì, các loại van gió MD
Van gió điện: Giải pháp tối ưu cho hệ thống thông gió hiện đại
Bài viết liên quan: